شاخص های بیمارستانی

طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، بیمارستان بخشی جدایی ناپذیر از یک سازمان پزشکی و اجتماعی می باشد که وظیفه فراهم نمودن مراقبت کامل سلامت شامل اقدامات درمانی و اقدامات پیشگیری در جمعیت را بر عهده دارد و در کنار این اقدامات، خدمات سرپایی جهت خانواده ها و محیط زندگی شان فراهم می سازد. همچنین مرکزی جهت آموزش کارکنان سلامت و مرکزی جهت پژوهش و تحقیق می باشد.
طبق “آیین نامه نحوه تاسیس بیمارستانهای وزارت بهداشت”، بیمارستان مؤسسه‌اي پزشكي است که با اخذ مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با استفاده از امکانات تشخیصی، درمانی، بهداشتی و آموزشی و تحقیقاتی به منظور درمان و بهبود بیماران سرپايي و بستری به صورت شبانه روزی تاسیس می گردد.

بيمارستانها به عنوان يكي از مهمترين ارگان نظام سلامت كه وظيفه ارائه خدمات تشخيص درماني و بازتواني ايمن و اثر بخش را براي حفظ و ارتقاءسلامت آحاد جامعه بر عهده دارند و بروز بيماري هاي نو پديد و تقاضاي روز افزون  آحاد جامعه براي دريافت خدمات بيمارستاني از يكطرف و استفاده از فناوري ها و تجهيزات نوين پزشكي همه و همه موجبات افزايش هزينه  هاي بيمارستاني شده است . تا آنجا كه بيش از 60درصد هزينه هاي نظام سلامت در كشورهاي در حال توسعه مربوط به بيمارستانها است لذا ايجاد تخت هاي بيمارستاني و توزيع آنها مي بايست متناسب با نياز هاي هر جامعه منطبق با گزاره ها و مولفه ها ي آن جامعه باشد .

شاخص هاي اپيدميولوژيك و بيماريهاي آندميك و هرم سني و جنسي جمعيت در مناطق مختلف كشور بر تعداد تخت ها ي بيمارستاني تاثير گذار است آنچه كه در اين ميان مي تواند ايجاد و توزيع عادلانه تخت هاي بيمارستاني را تحت الشعاع قرار دهد نياز هاي القايي با اهداف سياسي متنفذين  در هر منطقه است كه در ايجاد تخت هاي بيمارستاني غير ضرور و توزيع نا ناعادلانه آنها در سراسر كشور تاثير گذار است و با توجه به هزينه معتنابهي كه نظام سلامت در اين عرصه متحمل مي شود بايد در نظر داشت كه صرفا ازدياد تخت هاي بيمارستاني در كشور بهبود سلامتي مردم را به دنبال نخواهد داشت بلكه توزيع عادلانه تخت هاي كشور مي تواند در ارتقاءسطح سلامت مردم تاثير گذار باشد .با يك نگاه اجمالي بر شاخص تخت به جمعيت در سراسر كشور از يكطرف ودرصد اشغال تخت هاي بيمارستاني در كشور مي توان به گلوگاههاي ناعدالتي در توزيع تخت هاي بيمارستاني پي برد هرچند شاخص تعداد تخت هاي بيمارستاني به ازاي هر 1000نفر در ايران 7/1تخت نسبت به ميانگين كشور هاي EMRO مناسب تر است ولي نسبت به شاخص جهاني كه واجد 6/2تخت به ازاي هر 1000نفر مي باشد فاصله زيادي دارد در نقشه پيش رو فقط استانهاي تهران و سمنان و يزد و خراسان جنوبي از شاخص بالاي 2 تخت به ازاي هر 1000نفر برخوردارند و بقيه واجد عدد كمتر از 2تخت به ازاي هر 1000نفر در سراسر كشور هستند و اين امر فاصله وضعيت موجود تخت هاي اكثر مناطق كشور را در وضعيت مطلوب .نشان نمي دهد از طرفي حدود 85%از بيمارستانهاي كشور زير 200تخت و فقط   5/4  %تخت بيمارستانها بالاي 400تخت هستند اين امر بيانگر آن است كه فقط 2/14درصد بيمارستانها با ظرفيت كار آمد ساخته شده اند حال آنكه ظرفيت بهينه تعداد تخت هاي بيمارستان امروزه بين 200تا 400تخت مي باشد .گاها بر اثر فشارهاي غير متعارف بيمارستانهاي مجهزي در برخي شهر هاي محروم كشور ساخته شده كه امكان پركردن خلاءنيروي انساني متخصص در آن وجود ندارد و لذا از كار آيي لازم برخوردار نيستند .

در دو دسته تختهای بستری  و ستاره دار تعریف می گردد.

تخت بستری:

تختهایی که در بخشهای بستری بیمارستان مستقرند و بر اساس استاندارد دارای امکانات تشخیصی، درمانی، پشتیبانی، خدماتی و پرسنلی بوده و آماده جهت بستری و مراقبت از بیمار باشد و بیمار بر روی آن جهت دریافت خدمات درمانی (به طور شبانه روزی) اقامت می گزیند و این اقامت معمولاً بیش از 6 ساعت و بطور عمده بیش از یک روز است و مشمول تعرفه هتلینگ می باشند. به این تختها، تخت فعال نیز گفته می شود. به عبارتی  تعداد تختهای اشغال شده یا اشغال نشده بیمارستانی که قابل استفاده برای بیماران بستری در هر روز است را تخت فعال گویند.

• تختهای بستری اورژانس و تختهای LDR با ابلاغ وزارت بهداشت با وجود اقامت کمتر از 6 ساعت برخی از بیماران، جزو تختهای بستری تعریف گردیده اند^.

تخت های ستاره دار / فاقد هتلینگ: 

به تخت هایی در بیمارستان اطلاق می شود که علاوه بر تخت های بستری در بیمارستان موجود بوده، معمولاً بیمار بر روی آنها اقامت کم یا کوتاهی دارد (بطور عمده کمتر از 6 ساعت) و مشمول تعرفه هتلینگ نمی باشند (شامل تخت های دیالیز، ناباروری، تالاسمی- هموفیلی، اتاق عمل، ریکاوری، سرپایی اورژانس، لیبر، زایمان، آنژیوگرافی و تختهای شیمی درمانی میباشد).

میزان تخت روز های فعال مرتبط با تختهای بستری که در طی یک دوره  زمانی معین در اشغال بیماران بوده است